اجبار امام به ازدواج:

بي ترديد ازدواج امام جواد عليه السلام با دختر مأمون خواسته امام نبوده و اين ازدوج مانند ازدواجهاي معمولي كه مبتني بر خواست و رعايت شرايط باشد، صورت نگرفت. زيرا امام جواد عليه السلام مي دانست كه مأمون پدرش (امام رضا عليه السلام را به شهادت رسانده و يكي از دشمنان خاندان اهل بيت پيامبر صلي الله عليه و آله و شيعيان است. از سوي ديگر حكومت مأمون وجاهت قانوني و مشروعيت نداشت.مأمون جهت رسيدن به اهداف خود شديداً امام را تحت فشار قرار داد و حتي حضرت را تهديد نمود. برخي عقيده دارند كه اگر امام ازدواج نمي كرد، ممكن بود امام را ترور كند.گرچه در قاموس ائمه عليه السلام ترس از مرگ وجود ندارد، ولي در آن مقطع زنده بودن و رهبري او نقش بنيادي در حفظ دين و مصالح مسلمانان داشت.يكي از نويسندگان مي نويسد: به نظر مي رسد كه موافقت امام با اين ازدواج عمدتاً بر اثر فشاري بود كه مأمون بر امام وارد كرد"

حفظ شيعيان:

يكي از استراتژيهاي مهم خلفاي اموي و عباسي، شيعه ستيزي بوده و آنان از هيچ جنايتي عليه علويان دريغ نكرده و به آزار و زنداني و قتل آنان مي پرداختند. از سوي ديگر يكي از سياست هاي مهم ائمه عليه السلام حفظ شيعيان بود، چنانكه امام حسن عليه السلام يكي از علل صلح خويش را حفظ شيعيان بيان نمود.ائمه عليه السلام سعي مي كردند با اتخاذ سياست و راهكارهاي منطقي و معقول به حفظ شيعيان بپردازند، گرچه ممكن بود اتخاذ راهكار حفظ شيعيان، شخصيت آنها را زير سؤال ببرد. شايد امام جواد عليه السلام از ازدواج با دختر مأمون، حفظ شيعيان را دنبال مي كرد. طبيعي بود كه مأمون با ازدواج دخترش با امام جواد عليه السلام تا اندازه اي از سياست خصمانه خود عليه شيعيان پرهيز مي كرد،زيرا به حسب ظاهر با امام شيعيان رابطة فاميلي بر قرار كرده بود.

تكليف گرايي:

بي ترديد فعاليت هاي ائمه عليه السلام ريشه در انجام تكاليف الهي داشته و همة فعاليتهاي آنان مبتني بر مصالح است. شايد علت ازدواج امام جواد عليه السلام با ام الفضل بر اساس تكليف بوده است. ائمه عليه السلام تكليف گرا ترين انسانها بوده و در برابر انجام دستور الهي مطيع ترين انسانها بودند؛ از اين رو هر گاه براي ائمه از سوي خداوند تكليف تعيين مي شد، انجام مي دادند،گرچه انجام تكليف به ظاهر براي برخي خوشايند نبوده و حتي عمل ائمه عليه السلام را زير سؤال مي برند. شايد ازدواج امام جواد عليه السلام با دختر مأمون نوعي تكليفي بود كه تعيين شده بود شايد امام جواد عليه السلام با اين ازدواج در صدد خدمت به مردم و حفظ دين بود؛ امام با نفوذ در مركز حكومت سعي مي كرد كه شيعيان حفظ شده و تا اندازه اي از سياست دين ستيزي مأمون جلوگيري نمايد و به جامعة ديني خدمت كند. با اتخاذ سياست هاي مطقي _ به رغم آن كه با ام الفضل ازدواج نمود، تحقق اهداف مأمون را در خصوص ازدواج دخترش غير ممكن ساخت.