پس از مدتي امام جواد (ع) براي گزاردن حج از مأمون اجازه خواست و از بغداد به سوي مدينه حركت داد. در اين سفر ام الفضل نيز آن حضرت را همراهي مي كرد.

پس از حركت امام جواد (ع) به مدينه، مأمون در طرسوس درگذشت و مردم با برادرش معتصم بيعت كردند. معتصم آن حضرت را خواست و او را به بغداد آورد. مسعودي در اثبات الوصية گويد: ابوجعفر (ع) در سالي كه مأمون به بدندون از ديار روم رفت، همراه با ام الفضل به قصد زيارت خانه كعبه به مكه عزيمت كرد. ابوالحسن علي، فرزند امام كه در آن هنگام كوچك بود نيز با آن امام همراه بود. امام جواد (ع) آن كودك را در مدينه نهاد و خود با ام الفضل به سوي عراق روانه شد. آن حضرت پيش از حركت به سوي عراق، با ابوالحسن علي سخن گفت و بر جانشيني او پس از خودش تصريح و به او وصيت كرد. مأمون در روز پنج شنبه 13 رجب سال 218 هجري، در حالي كه 16 سال از امامت ابوجعفر (ع) مي گذشت، وفات يافت. و مردم با معتصم، ابواسحاق محمد بن هارون، در ماه شعبان سال 218 هجري بيعت كردند.

از زماني كه ابوجعفر به عراق بازگشت معتصم و جعفر بن مأمون به فكر افتادند با به كار بستن حيله اي آن حضرت را از ميان بردارند.

اما شيخ مفيد تصريح كرده است كه اين واقعه در محرم سال 220 هجري بوده است. وي گويد: امام جواد (ع) دو شب مانده از محرم در سال 220 هجري به بغداد وارد شد و در ذي القعده ي همان سال در آن شهر وفات يافت.

با اين وجود مسعودي پيش از اين عبارت گويد: امام (ع) همواره در مدينه بود، تا آن كه معتصم در آغاز سال 225 هجري او را به بغداد فراخواند. و امام (ع) در آن شهر ماندگار شد تا آن كه در آخر ذي القعده همان سال دنيا را بدرود گفت.

نگارنده: اولا: سخن مسعودي كه گفته است معتصم او را در سال 225 هجري به بغداد فراخواند، با آنچه بعد از اين گفته، منافات دارد. ثانيا: آوردن امام به بغداد در سال 220



[ صفحه 227]



هجري با آنچه همه بر آن اتفاق نظر دارند و از جمله شيخ مفيد نيز بر آن است كه وفات آن حضرت در سال 220 هجري بوده است، منافات دارد. شايد اين خطا، در اثر سهوالقلمي بوده كه از جانب مسعودي يا يكي از ناسخان روي داده است.