بحث درباره ي قرآن از مهم ترين مباحثي بود كه بين مسلمانان موضوع گفت و گو مجادله بود و به نظر آيت الله سيد ابوالقاسم خويي - رضوان الله عليه - اين بحث متأثر از فلسفه ي يونان است و مسلمانان را به دو گروه اشعري و معتزلي تقسيم كرده.

اشعري ها به قديم بودن قرآن معتقد شدند و كلام را به دو نوع لفظي و نفسي تقسيم كردند و گفتند كلام خدا از قبيل كلام نفسي و معنوي است كه قائم به ذات پروردگار است، مانند ذات، و ديگر صفات ذاتي خداوند قديمند. پس قرآن كه كلام خداست مانند ديگر صفات قديم خواهد بود. معتزلي ها و عدليه به حادث و مخلوق بودن قرآن معتقد شدند و كلام را تنها به كلام لفظي اختصاص دادند و تكلم را از صفات فعلي خدا دانستند نه از صفات ذاتي او. آيت الله خويي در تفاوت صفات ذاتي و صفات فعلي توضيح روشني بيان نموده. شكي نيست كه قرآن سخن خداست و شكي نيست كه تكلم يكي از صفات جمال يا از صفات ثبوتيه ي خداوند است و مسلمانان در اين دو مسئله اختلافي نداشته اند تا آن كه به اجماع مسلمانان راه يافت. سپس گروه هاي مختلفي به وجود آورده، به طوري كه فرقه اي آن ديگري را تكفير نمود و از او دوري كرد و تا مرحله ي جنگ و خونريزي پيش رفتند و چه رسوايي هايي در اسلام اتفاق افتاد و چه احترام هايي هتك شد. [1] براي توضيح اين دو نظر و تشخيص نظريه ي صحيح لازم است فرق



[ صفحه 364]



صفات ذاتي و صفات فعلي را بيان كنيم.