بازگشت

حسن بن محبوب


حسن فرزند محبوب بن وهب جعفر بن وهب از موالي قبيله بحلي بود. نياي بزرگ وي «وهب» اهل سند و از بندگان «جرير بن عبدالله بجلي» به شمار مي رفت، صاحب حرفه ي مهم ساخت زره جنگجويان بود و گويا امام علي عليه السّلام به همين خاطر خواستار خريدن وي از جرير شد، او كه راضي به فروختن وهب نبود، وهب را آزاد كرد و سپس به عنوان موالي قبيله بجلي شناخته شد. اما وي پس از آزادي حضور امام شتافت و خدمت آن حضرت را به پا داشت.

اين رخداد بدون ترديد در دوره خلافت امام علي (ع) و در كوفه بايد اتفاق افتاده باشد، زيرا جرير در برابر درخواست حضرت توان رويارويي نداشته و از آنجا كه راضي به فروش نبوده، وهب را آزاد نموده است. سخن پيرامون وهب به همين جا خاتمه مي يابد و تا حسن بن محبوب مدارك هيچ اطلاعي از اين خانواده بدست نمي دهند. اما از آنجا كه حسن لقب «زره ساز» داشته است، مي توان گفت كه فرزندان وهب حرفه پدر را در پيش گرفته اند و به همين نام خوانده مي شدند. حسن چنان كه نواده اش جعفر بن محمد بن حسن ياد مي كند فردي ورزيده بوده و اين خصوصيت با حرفه وي همخواني داشته است. وي علاوه بر اندام عضلاني، گونه و چانه اي بي مو و صورتي تهي و قامتي ميانه داشت و از پاي راست مي لنگيد. حسن به زره سازي اكتفا نكرد و به فراگيري دانش پرداخت و به پيشاهنگان از گروه شيعيان پيوست اگر چه از چگونگي و زمان پيوستن وي به گروه شيعه اطلاعي در دست نيست، اما در دوره حضرت موسي بن جعفر عليه السّلام به عنوان يكي از شخصيتهاي معروف شيعه شناخته مي شد و از دانشمندن بنام دوره آن حضرت و امام رضا عليه السّلام به شمار مي رفت. و به پيشگاه آن دو امام رسيد و از آنان روايت كرد. حسن در دانش چنان شهره شد كه طوسي از او به عنوان يكي از ستونهاي چهارگانه زمان ياد كرده است و تأليفات چندي از وي به جا مانده كه از آن جمله كتاب تفسير است.

ابن محبوب پس از امام رضا عليه السّلام چهره پنهان به خود گرفت و نامي از وي بر سر زبانها نيست و با توجه به فوت ايشان 224 ه. ق، به نقل از وي از امام جواد و امام هادي عليهماالسلام سخني در دست نيست. گرچه ابن نديم او را جزو اصحاب امام جواد عليه السّلام ذكر مي كند، اما ديگر علما به آن اشاره اي ندارند و به نظر مي رسد كه به پيشگاه امام جواد و امام هادي عليهماالسلام نرسيده باشد. با اين همه نمي توان او را جزو منحرفان به شمار آورد و مي توان گفت كه اتهام انحراف از سوي عد ه اي به سبب آنكه از علي بن ابي حمزه بطايني روايت كرده است، ناروا مي نمايد، زيرا حسن مورد تأييد امام رضا عليه السّلام بوده است و قريب به اتفاق علماي رجال او را فردي موثق و مورد اعتماد ذكر كرده اند. حسن بن محبوب گرچه خدمت امام جواد عليه السّلام نرسيد اما فرزندش محمد جزو اصحاب آن حضرت ذكر شده است و از آن امام بزرگوار روايت دارد. لذا بعيد به نظر نمي رسد كه محمد رابط ميان پدر و امام (ع) بوده و يا اينكه حسن بن محبوب بنا به اوضاع سياسي و يا اجتماعي، مجاز به ارتباط با امام جواد و امام هادي عليهماالسلام نبوده است.