بازگشت

ميراث علمي امام جواد


معمولاً پس از رحلت يك امام به دليل مشكلاتي كه به وجود مي آمد تا مدت زماني، ارتباط شيعيان با امام بعدي بسيار محدود مي شد حتي وكلاي آن حضرت هم كه در بلاد اسلامي حضور داشتند برقراري ارتباطشان با امام، با دشواريهايي روبرو مي شد. در آغاز امامت امام جواد (عليه السلام) كمي سن آن حضرت نيز به عنوان مشكلي بر مشكلات ديگر افزوده بود و تا زماني كه شك و ترديد شيعيان بر طرف شد مدتي به طول انجاميد. در نص ديگري آمده كه امام تا ده سالگي امامت خويش را مخفي مي داشت. [1] و اين خود دليل ديگري بر پيچيدگي برقراري ارتباط ميان او و شيعيانشان بود. از سوي ديگر حكام نيز سختگيريهايي در اين زمينه اعمال مي كردند كه برقراري ارتباط را به ميزان بسيار زيادي مشكلتر مي كرد و در نتيجه شيعيان نمي توانستند آزادانه با امامشان آمد و شد داشته باشند. بيشترين رابطه اي كه براي آنان امكان پذير بود و طبعاً نمي توانست ارتباط گسترده اي به شمار آيد، نوشتن نامه به امام و دريافت جواب آن بود. لذا از امام جواد (عليه السلام) به بعد و حتي پيش از آن در زمان امام رضا (عليه السلام) امامان به وسيله نامه با شيعيان خود رابطه برقرار مي كردند.

وانگهي امام جواد (عليه السلام) هنوز 25 سال از عمرش نگذشته بود كه رحلت فرمود و اين كوتاه بودن عمر آن حضرت باعث شد تا زمينه ي بسط روابط با شيعيانش كمتر به وجود آيد. در عين حال علاوه بر مطالبي كه درباره اصحاب و يا كتب آنها از امام جواد (عليه السلام) روايت شد بيش از دويست و بيست حديث پيرامون مسائل مختلف اسلامي از آن حضرت در دسترس ما قرار دارد و طبعاً در شرايط سياسي آن روز چه بسيار از مكتوبات او كه در پاسخ اصحاب خود نگاشته بود از بين رفته و از دسترس ما خارج شده است، تعداد يكصد و بيست نفر احاديث صادره از آن حضرت را روايت نموده اند [2] و شيخ طوسي يكصد و سيزده تن از راويان حديث امام جواد را بر شمرده است.

از همين مقدار احاديث كه از آن امام نقل شده مي توان به عظمت علمي و احاطه او بر مسائل فقهي، تفسيري و عقيدتي و نيز دعا و مناجات پي برد و در لابلاي كلمات قصار زيبائي كه از آن حضرت به جاي مانده كمالات اخلاقي وي بخوبي نمودار است.

بخشي از كلمات قصار امام را ابن صباغ مالكي در الفصول المهمه آورده چنانكه در تحف العقول و مصادر ديگر نيز از اين دست كلمات فراوان پيدا مي شود. بخش عمده روايات فقهي امام را بايد در نامه هايي كه در پاسخ اصحاب به بلاد مختلف اسلامي فرستاده است جستجو كرد.


پاورقي

[1] اثبات الوصيه، ص 215.

[2] اين براساس شماري آقاي عطاردي، در مسند الامام الجواد (عليه السلام) است.