در اينجا شايسته است به امري كه از اهميت ويژه اي برخوردار است اشاره كنيم و آن اينكه معتزله، در آن مقطع زماني، در مرحله ي شكوفايي و



[ صفحه 43]



تكامل يافتن مكتبشان بودند و حكومت در آن زمان از آنان حمايت و پشتيباني مي كرد و از سلطه و نفوذ و ديگر امكانات مادي و معنوي حكومتي، براي استحكام و تثبيت خط فكري آنان و ضربه زدن بر گروه هاي ديگر و تضعيف موقعيت و نفوذ آنان، به هر شكلي، بهره برداري مي كرد.

خوب است ناگفته نگذاريم كه خط فكري اعتزال، در حد بسياري در اعتماد بر عقل و احكام عقلي و انكار هر چه كه با عقل سازگار نباشد، تندرو بود و معتزليان، نصوص و مطالب صريح ديني را به عقل خود عرضه مي كردند و آنچه را كه عقلشان صريحا تأييد مي كرد مي پذيرفتند و بقيه را رد و انكار مي كردند.