حضرت علي عليه السلام به علت داشتن صفات ممتاز و ويژه داراي القاب خاصي نيز گرديدند، بعضي از اين القاب خاص ايشان بوده و هيچ كس از آغاز خلقت تا پايان آن در آن القاب با ايشان مشاركت نمي نمايد، القابي از قبيل : قسيم الجنة و النار، قائد الغر المحجلين، و ديگر القابي كه از طرف خداوند يا پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم به ايشان عطا گرديد.

يكي از القاب خاص : «اميرالمؤمنين» است، اين لفظ اگرچه بر تمام خلفا و آنانكه بر مؤمنان امارت و زعامت دارند قابل صدق است، اما بنابر آنچه از پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم نقل گرديده هيچ كس شايسته ي نامگذاري به اين لقب نمي باشد.

مرحوم سيد بن طاووس قدس سره در كتاب اليقين في امرة اميرالمؤمنين، بيش از دويست حديث از منابع شيعه و اهل سنت نقل كرده كه در آنها پيامبر بر اين معنا تصريح فرموده اند.

در يكي از اين روايات به نقل از فضيل از امام باقر عليه السلام نقل شده كه فرمود : اي فضيل سوگند به خدا كسي بعد از حضرت علي عليه السلام تا روز قيامت به اين لقب ناميده نمي شود جز كسي كه دروغگو و كذاب باشد.

مرحوم علامه ي مجلسي قدس سره در جلد 37 بحار در خصوص اختصاص اين لقب به آن حضرت احاديث بسياري را نقل كرده است، كه به عنوان نمونه به يك حديث اشاره مي كنيم :

مردي نزد امام صادق عليه السلام آمده و گفت : سلام بر تو اي اميرمؤمنان، امام برپا ايستاد و فرمود : واي بر تو، اين اسم نامي است كه جز براي حضرت علي عليه السلام كه خداوند او را به اين نام ناميده به فرد ديگري صدق نمي كند، كسي به اين نام براي خودش خشنود نمي گردد جز آنكه مرتكب كار زشتي شده باشد، و اگر نشده باشد مرتكب مي گردد - آنگاه امام به آيه اي استشهاد كرد - راوي گويد : گفتم : قائم شما به چه نام خوانده مي شود؟ فرمود : به ايشان گفته مي شود : سلام بر تو اي بقية الله، سلام بر تو اي پسر رسول خدا. [1] .

اما با اين حال مي بينيم امام جواد عليه السلام و بعضي ديگر از ائمه عليهم السلام به خلفاي بني اميه و بني عباس لقب اميرالمؤمنين را اطلاق كرده اند.

دليل عمده همان بحث تقيه است، و آنان به خاطر حفظ جان خود و شيعيانشان اين كار را انجام مي دادند، و به خاطر آنكه آنان نتوانند بهانه اي عليه ايشان اقامه كنند، چرا كه آنان به اين امر بسيار اهتمام داشتند.

طبري در احوال معتصم عباسي نقل مي كند : در روز عيدي سوار بر مركب بود، پيرمردي در جلوي او برخاست و گفت : اي ابااسحاق، لشكريان خواستند او را مورد ضرب و شتم قرار دهند، چرا كه معتصم را به نام اميرالمؤمين نخوانده بود.

پس آنچه در اين كتاب خواهد آمد كه امام عليه السلام مأمون را چندين بار با لفظ اميرالمؤمنين خطاب كرده اند دلالت بر مشروعيت خلافت آنان نمي كند.