بازگشت

حسن بن سعيد اهوازي


خاستگاه، ولادت و نسب

حسن بن سعيد مانند برادرش حسين، به كوفي و اهوازي شهرت داشت، ولي دانسته نيست كه به قم مهاجرت كرده باشد.[1]
اين دو برادر در كوفه به دنيا آمدند، ولي سال تولد آنان مشخص نيست. درباره پدرشان سعيد، در منابع فقط به اين نكته اشاره شده كه لقب او دَنْدان بوده[2] و ابن داوود حلّي[3] نام وي را در شمار راويان مجهول آورده است. بنابر منابع، اين دو برادر و نياكانشان از آزادشدگان (موالي) امام سجاد (ع) بودند.[4] دو دايي آنها، علي بن يحيي و جعفر بن يحيي، كه به ترتيب از ياران امام رضا و امام جواد (ع )بودند، در منابع رجالي، ثقه معرفي شده اند.[5]

اساتيد

حسن بن سعيد -كه به قرينه تقدم طبقه روايي او بر حسين، احتمالاً برادر بزرگ ترِ وي بوده- از كساني چون صفوان بن يحيي (متوفي 210ق)، ابراهيم بن محمد خزّار، زُرعة بن محمد حَضرمي و عبدالله بن مغيره (زنده تا 183) حديث نقل كرده است و برخي مانند احمد بن محمد بن عيسي (متوفي 280ق)، بكر بن صالح و برادرش حسين بن سعيد از او حديث روايت كرده اند.[6]

از ديدگاه علماي رجال

نام حسن بن سعيد در اسناد احاديث شيعه، 86 بار آمده است و علماي رجال او را توثيق كرده اند.[7] مشهور است كه حسن بن سعيد كساني چون اسحاق بن ابراهيم حُضيني، عبدالله بن محمد حضيني و علي بن مهزيار را نزد امام رضا (ع) برد و به واسطه او، آنان به مذهب شيعه گرويدند. اين ماجرا در منابع گوناگون با اندكي تفاوت نقل شده است.[8]

وفات


در منابع از سال فوت حسن بن سعيد ذكري به ميان نيامده، ولي گفته اند كه وي تا سال 220ق زنده بوده است.[9]

احمد فرزند حسين بن سعيد

احمد، فرزند حسين بن سعيد، ملقب به دَنْدان و كنيه اش ابوجعفر، نيز از راويان حديث بود. وي، كه همراه پدرش به قم مهاجرت كرده بود، از بيشتر استادان پدرش حديث نقل كرده است. او در قم درگذشت و همانجا دفن شد. كتاب الاحتجاج، كتاب الانبياء و كتاب المثالِب از آثار اوست.[10] محدّثانِ قم وي را به سبب آنكه از غاليان بود، ضعيف شمرده و احاديث او را درخور اعتماد ندانسته اند؛ اما ابن غضائري،[11] ضمن نقل نظر محدّثان قم، احاديث او را «سالم» تلقي كرده و از اين رو، برخي عالمان رجال درباره او و رواياتش درنگ كرده اند؛ همچنان كه شوشتري[12] به استناد شهادت ابن غضائري قائل به پذيرش روايات شده است.[13]

آثار


مشهور است كه حسين بن سعيد با برادرش حسن، 30 كتاب تأليف كرده است.[14] شيخ طوسي در الفهرست،[15] حسين را مؤلف 30 كتاب دانسته، ولي هنگام معرفي آنها، با افزودن كتاب البشارات، كه نام آن در منابع ديگر ديده نمي شود، شمار كتاب ها را به 31 عنوان رسانده است. برخي تأليف 50 كتاب را به او نسبت داده اند.[16]

***

1. طوسي، رجال الطوسي، ص 374؛ علامه حلّي، ص 99
2. كشي، ص 551؛ علامه حلّي، ص99
3. ابن داود ص 553
4. كشي، ص 551؛ طوسي، فهرست كتب الشيعة و اصولهم و اسماءالمصنفين و اصحاب الاصول، ص 136، 149
5. طوسي، رجال الطوسي، ص360، 374؛ نجاشي، ص 58.
6. ابن داوود حلّي، ص 108؛ خويي، ج 4، ص 345، 348
7. رجوع كنيد به خويي، ج 5، ص246
8. برقي، ص 56؛ كشي، ص 551ـ552؛ طوسي، رجال الطوسي، ص 354؛ علامه حلّي، همانجا
9. موسوعة طبقات الفقهاء، ج3، ص 186
10. طوسي، فهرست كتب الشيعة و اصولهم و اسماءالمصنفين و اصحاب الاصول، ص 55ـ56؛ نجاشي، ص 77ـ78
11. ابن غضائريص40ـ41
12. شوشتري ج 1، ص 437
13. طوسي، فهرست كتب الشيعة و اصولهم و اسماءالمصنفين و اصحاب الاصول؛ نجاشي، همانجاها؛ ابن داوود حلّي، ص 538؛ علامه حلّي، ص 320؛ خويي، ج 2، ص 95
14. نجاشي، ص 58؛ قس شوشتري، ج3، ص 459
15. الفهرست، ص 149ـ150
16. كشي، ص551