ابراهيم بن مهزيار
ابواسحاق ابراهيم بن مَهْزيار اهوازي از محدثان شيعي قرن سوم هجري و از اصحاب امام جواد (ع)، امام هادي (ع) و امام عسكري(ع) . رجال شناسان او را معتبر مي شمارند؛ گرچه در ثقه يا ممدوح بودن او ميان علما اختلاف است.
نسب
از تاريخ زندگي او اطلاع كافي در دست نيست و تنها از لابه لاي كتاب هاي حديث و رجال مي توان آگاهي هايي در اين باره به دست آورد. تبارش در دَوْرَق خوزستان مي زيستند و پدرش در آغاز مسيحي بوده و سپس به اسلام گرويده است. [1] برادر او، علي نيز از جمله راويان معتبر شيعه است.
صحابي سه امام
از آنجا كه ابراهيم بن مهزيار از اصحاب امام جواد (ع) (د 220ق/835م)، امام هادي (ع) (د 254ق/868م) و امام حسن عسكري (ع) (د 260ق/874م) بوده[2] و به روايتي[3] از اصحاب امام مهدي(ع) نيز بوده است، مي توان دوران زندگي وي را بين 195-265ق/811-787م تخمين زد. ابن بابويه[4] روايت مفصلي از ابراهيم نقل كرده است كه حاكي از ديدار وي با امام مهدي(ع) و بزرگي شأنش نزد آن امام است. البته برخي در صحت اين روايت ترديد كرده و آن را خالي از خلل ندانسته اند.[5]
ثقه يا ممدوح بودن
كشي روايتي از پسر ابراهيم، محمد نقل كرده كه گوياي اين است كه وي با وكيلان امام مهدي(ع) ارتباط داشته است[6] و بُرسي از اين گونه حديث ها چنين استنباط كرده كه ابراهيم از سفيران آن حضرت بوده است.[7] حديث ديگري نشان مي دهد كه او وصي برادرش علي بن مهزيار بوده است.[8] برخي اين امر را يكي از دلايل وثاقت وي دانسته اند.[9] روايتي ديگر حاكي است كه او از وكيلان امام حسن عسكري(ع) بوده است[10] و برخي رجال شناسان، همچون مامقاني،[11] اين امر را دليلي بر وثاقت او دانسته اند.
به نظر بعضي، از آنجا كه ابن قولويه در كامل الزيارات[12] حديثي با واسطه ابراهيم آورده است، مي توان او را ثقه قلمداد كرد؛ دليل آنان اين است كه ابن قولويه در آغاز كتابش[13] تصريح كرده كه در اين كتاب، جز از راويان ثقه حديث نقل نكرده است.
اما علامه حلي[14] روايت كشّي درباره ارتباط ابراهيم با وكلاي امام مهدي (ع) ــ مذكور در بالا ــ را ضعيف برشمرده و او را ممدوح دانسته است.[15]
مشايخ
ابراهيم افزون بر حديث هايي كه به طور مستقيم از امامان عصرش (ع) شنيده و نقل كرده است،[16] روايت هاي ديگري نيز به واسطه برادرش علي ــ كه بيش ترين رواياتش از اوست ــ [17] صالح بن سندي، [18] فضالة بن ايوب، ابن ابي عمير، حسين بن علي بن بلال[19] و ديگران نقل كرده است.
روايت كنندگان از ابراهيم
حسن بن علي سرسوني،[20] عبدالله بن جعفر حميري،[21] سعد بن عبدالله اشعري،[22] محمد بن احمد بن يحيي،[23] حماد بن عبداللـه قندي[24] و راويان ديگر از وي حديث نقل كرده اند. در كتاب هاي معتبر شيعه ده ها حديث مي بينيم كه ابراهيم در اسناد آنهاست و فقيهان بزرگي چون صاحب جواهر به آنها استناد كرده اند.[25]
آثار
البشارات تنها كتابي است كه به او نسبت داده اند[26] و احتمال دارد كه اين، همان كتاب البشارات برادرش علي بن مهزيار بوده باشد[27] كه ابراهيم روايت كرده و نجاشي به نام راوي ثبت كرده است. [28]
فرزندان
حسين بن ابراهيم بن مهزيار
علي بن ابراهيم بن مهزيار
محمد بن ابراهيم بن مهزيار [29] وي را از اصحاب امام حسن عسكري(ع) دانسته اند.[30] بنابر بعضي از گزارش ها، وي نيز همانند برادرش علي تشرف داشته است. [31]
***
1. نجاشي، ج2،ص74-75.
2. صفار، 357؛ طوسي، رجال، ص399، 410.
3. ابن بابويه، كمال الدين، ص445-453
4. كمال الدين، ص445-453
5. مجلسي، ج54، ص47
6. طوسي، اختيار، ص531
7. ص 416
8. كليني، فروع، ج4، ص310
9. نوري، ج3، ص550
10. مفيد، ص681، 682
11. مامقاني، ج1، ص37؛ همچنين ببينيد: خويي، ج1، ص75، 76
12. ص 21
13. ص 4.
14. ص 6.
15. ص 19
16. صفار، ص357؛ كليني، فروع، ج3، ص404/ ج4، ص310؛ ابن بابويه، من لايحضره الفقيه، ج1، ص171، ج2، ص272
17. كليني، اصول، ج1، ص457، 461،463
18. طوسي، استبصار، ج2، ص165
19. طوسي ، تهذيب، ج1، ص447، 454، ج2، ص337
20. صفار، ص357.
21. كليني، اصول، ج1، ص468.
22. ابن بابويه، خصال، ص449
23. طوسي، تهذيب، ج2، ص234.
24. طوسي، اختيار، ص610
25. طوسي، استبصار، ج1، ص472؛ طوسي، تهذيب، ج3، ص317، ج5، ص73؛ قس: نجفي، ج12، ص35، 75، ج19، ص242، 243
26. نجاشي، ج1، ص89
27. طوسي، فهرست، ص231
28. الذريعة، آغا بزرگ الطهراني ،ج 2،ص:356
29. رجال الطوسي، ص: 551
30. روضة المتقين في شرح من لا يحضره الفقيه (ط - القديمة)، ج 14، ص: 424
31 بحارالأنوار(ط - بيروت)،ج 52، ص 31