امام ما، جواد فرمود:

الكمال في العقل [1] .

كمال آدمي در خردمندي است.

و فرمود: عز المؤمن غناه عن الناس [2] .

عزت مومن در بي نيازي از مردم است.

و فرمود:

من انقطع الي غير الله و كله الله اليه [3] .

هر كه به غير خدا اتكا كند، خدا به هم او واگذارش مي كند.

و فرمود:

من استحسن قبيحا كان شريكا فيه [4] .

هر كه كار زشتي را نيكو شمارد، در آن كار شريك شده است.

و فرمود:

يوم العدل علي الظالم اشد من يوم الجور علي المظلوم [5] .

روز عدالت براي ستمگر سخت تر از روز ستم بر مظلوم است.



[ صفحه 142]



و فرمود:

لا تكن وليا لله في العلانيه و عدوا له في السر [6] .

در آشكار دوست خدا و در پنهان، دشمن خدا مباش.

و فرمود:

من امل فاجرا كان ادني عقوبته الحرمان [7] .

كسي كه به فاسقي اميد ببندد، كمترين عقوبتش نوميدي است.

و فرمود:

من عمل علي غير علم افسد اكثر مما يصلح [8] .

هر كه بدون اطلاع، دست به كاري زند، فسادش بيش از اصلاح خواهد بود.

و فرمود:

الثقثه بالله تعالي ثمن لكل غال و سلم الي كل عال [9] .

اعتماد به خداوند متعال، بهاي هر چيز گرانبهايي است و نردبان هر جايگاه بلند و بالايي.



[ صفحه 143]



و فرمود:

كيف يضع من الله تعالي كافله و كيف ينجوا من الله تعالي طالبه [10] .

چگونه ضايع شود كسي كه خدا كارگزار اوست؟! و چگونه نجات پيدا كند كسي كه خدا به دنبال اوست!؟

و فرمود:

كفي بالمرء خيانة ان يكون امينا للخونه [11] .

در خيانتكاري فرد همين بس كه امين خائنان بشود.

و فرمود:

من وثق بالله و توكل علي الله نجاه الله من كل سوء و حرز من كل عدو [12] .

هر كه به خدا اعتماد و بر او توكل كند، خداوند از هر بدي او را مي رهاند و از هر دشمني حفاظت مي كند.

و فرمود:

المؤمن يحتاج الي ثلاث خصال: توفيق من الله و واعظة من نفسه و قبول ممن ينصحه [13] .

مؤمن به سه خصلت نيازمند است: توفيق از خدا، نصيحت گري از درون و پذيرش نصيحت ديگران.



[ صفحه 144]



و فرمود:

من وعظ اخاه سرا فقد زانه و من وعظه علانية فقد شانه [14] .

هر كه برادرش را پنهاني پند دهد، او را زينت بخشيده است و اگر در حضور ديگران نصيحتش كند، ضايعش ساخته است.

و فرمود:

من اطاع هواه اعطي عدوه مناه [15] .

كسي كه از هواي نفس پيروي كند، دشمن را به آرزويش رسانده است.

و فرمود:

القصد الي الله تعالي بالقلوب ابلغ من اتعاب الجوارح بالاعمال [16] .

با بال دل سريعتر به خدا مي توان رسيد تا پاي رفتار.

و فرمود:

العامل بالظلم و المعين عليه و الراضي شركاء [17] .

ستمگر و ياور ستمگر و راضي به ستم ستمگر همه در ستم شريكند.



[ صفحه 145]



و فرمود:

اياك و مصاحبة الشرير فانه كالسيف المسلول، يحسن منظره و يقبح اثره [18] .

از رفاقت با انسان بد بپرهيز! كه او به شمشير آخته مي ماند، ظاهرش زيبا است و آثارش زشت.

و فرمود:

ثلاث يبلغن بالعبد رضوان الله تعالي:

كثرة الاستغفار و لين الجانب و كثيرة الصدقة

و ثلاث من كن فيه لم يندم:

ترك العجلة و المشورة و المتوكل علي الله عزوجل عندالعزم [19] .

سه چيز، بنده را به خشنودي خدا مي رساند:

بسيار استغفار كردن و نرم خويي و بسيار صدقه دادن.

و سه خصلت است كه در هر كه باشد، پشيمان نمي شود:

شتاب نكردن، مشورت كردن و توكل بر خدا به هنگام تصميم.

و فرمود:

الدين عز و العلم كنز و الصمت نور و لا هدم للدين مثل البدع و لا افسد للرجال من الطمع و بالراعي تصلح الرعية و بالدعاء تصرف



[ صفحه 146]



البلية [20] .

دين، عزت است، علم گنج است و سكوت نور است.

و هيچ چيز همانند بدعت، دين را نابود نمي كند.

و هيچ چيز مثل طمع، مردان را فاسد نمي كند.

و مردم با زمامدار، اصلاح مي پذيرند.

و با دعا، بلا برطرف مي شود.

و فرمود:

اهل المعروف الي اصطناعه احوج من اهل الحاجة اليه لان لهم اجره و فخره و ذكره فمهما اصطنع الرجل من معروف فانما يبدأ فيه بنفسه [21] .

نياز نيكوكاران به نيكي كردن، بيش از نياز نيازمندان است به نيكي ديدن؛

چرا كه آنان اجر مي برند و افتخار و نام نيك كسب مي كنند.

پس هر كه به ديگران نيكي كند، ابتدا خودش بهره برده است.

و فرمود:

حسب المرء من كمال المروة ان لا يلقي احدا بما يكره [22] .

در كمال جوانمردي همين بس كه انسان با ديگران چنان رفتار نكند كه بر خودش نمي پسندد.



[ صفحه 147]



و فرمود:

عنوان صحيفة المسلم حسن خلقه. [23] .

عنوان نامه عمل مسلمان - نزد خدا - خوش خلقي او است.

و فرمود:

من استغني بالله افتقر الناس اليه و من اتقي الله احبه الناس [24] .

كسي كه با تكيه بر خدا، چشم اميد از مردم بردارد، مردم دست نياز به سوي او دراز مي كنند و هر كه تقواي خدا پيشه كند، مردم دوستش مي دارند.



[ صفحه 148]



و فرمود:

من شهد امرا فكرهه كان كمن غاب عنه و من غاب عن امر فرضيه كان كمن شهده [25] .

كسي كه در كاري حاضر، اما از آن ناخشنود باشد، انگار كه غايب است.

و كسي كه در كاري نباشد، اما به آن خشنود باشد انگار كه در آن كار حاضر است.

و فرمود:

من اصغي الي ناطق فقد عبده. فان كان الناطق عن الله فقد عبدالله [26] و ان كان الناطق ينطق عن لسان ابليس فقد عبد ابليس.

كسي كه گوش به گوينده اي بسپارد، به پرستش او ايستاده است، پس اگر گوينده، خدايي باشد، خدا را پرستيده است و اگر شيطاني باشد، شيطان را پرستش كرده است.

و فرمود:

اظهار الشي قبل ان يستحكم، مفسدة له. [27] .



[ صفحه 149]



اظهار هر چيز پيش از آن كه پايدار شود، مايه ي تباهي آن است.

و فرمود:

لا تعجلوا الامر قبل بلوغه فتندموا فلا يطولن عليكم الامل فتقسوا قلوبكم و ارحموا ضعفائكم و اطلبوا من الله الرحمة بالرحمة فيهم [28] .

به كاري كه موعد آن فرانرسيده، اقدام نكنيد كه پشيمان مي شويد و آرزوهاي دور و دراز در سر نپروريد كه دچار قساوت قلب مي شويد و به ناتوانان خود رحم كنيد و رحمت خدا را در محبت به آنان بجوييد.

و فرمود:

الايام تهتك لك الامر عن الاسرار الكامنة [29] .

گذشت روزگار، پرده از اسرار برمي دارد.

و فرمود:

ملاقاة الاخوان نشرة و تلقيح للعقل و ان كان نزرا قليلا [30] .

ديدار با برادران، پناه و مصونيت است و باروري عقل اگر چه كوتاه و اندك باشد.



[ صفحه 150]



و فرمود:

نعمة لا تشكر كسيئة لا تغفر [31] .

نعمتي كه سپاسگزاري نشود، همانند گناهي است كه بخشوده نشود.

و فرمود:

من استفاد اخا في الله فقد استفاد بيتا في الجنة [32] .

كسي كه به برادرش در راه خدا خيري برساند، به خانه اي در بهشت دست يافته است.

و فرمود:

من اخطأ وجوه المطالب، خذلته وجوه الحيل [33] .

كسي كه در كيفيت طلب به خطا رود، در چاره جويي دچار خفت مي شود.

و فرمود:

اوحي الله الي بعض الأنبياء: اما زهدك في الدنيا، فتعجلك الراحة و اما انقطاعك الي فيعززك بي و لكن هل عاديت لي عدوا و واليت لي وليا؟ [34] .

خداوند به يكي از پيامبران وحي كرد: اما دل كندنت از دنيا،



[ صفحه 151]



آسايش و راحتي بود كه بدان شتافتي و اما پيوستنت به من، عزتي بود كه به آن دست يافتي. ولي آيا شد كه به خاطر من با كسي دشمني كني يا دوستي؟

و فرمود:

لو سكت الجاهل ما اختلف الناس [35] .

اگر جاهل سكوت مي كرد، مردم اختلاف پيدا نمي كردند.

و فرمود:

موت الانسان بالذنوب اكثر من موته بالاجل و حياته بالبر اكثر من حياته بالعمر [36] .

مرگ انسانها به واسطه ي گناه، بيش از مرگ طبيعي است، و طول عمر انسانها به واسطه ي كارهاي نيك، بيش از عمر طبيعي.

و فرمود:

من لم يرض من اخيه بحسن النية لم يرض بالعطية [37] .

كسي كه حسن نيت برادرش راضي اش نكند، عطايا و بخششهاي او هرگز راضي اش نمي كند.



[ صفحه 152]



و فرمود:

لو كانت السموات و الارضون رتقا علي عبد ثم اتقي الله تعالي لجعل الله له منها مخرجا [38] .

اگر زمين و آسمان بر بنده اي تنگ بگيرند و او تقواي خدا پيشه كند، خداوند راههاي نجات را برايش مي گشايد.

و فرمود:

لا يفسدك الظن علي صديق قد اصلحك اليقين له [39] .

در حق دوستي كه مورد اعتماد توست، گمان بد مبر.

و فرمود:

توسد الصبر و اعتنق الفقر و ارفض الشهوات و خالف الهوي و اعلم انك لن تخلو من عين الله فانظر كيف تكون [40] .

صبر را بالش خود كن و فقر را در آغوش گير و ترك شهوت كن و مخالفت با هواي نفس. و بدان كه از چشم خدا پنهان نيستي. پس ببين كه چگونه اي!