نكته اي كه در اين جا مورد توجه است اين است كه اين مدارك و مآخذ علمي براي همه ي آن ها يكسان است و در اختيار همه ي ائمه معصومين عليهم السلام مي باشد و نمي توان گفت كه: مثلا امام سابق از امام لاحق اعلم بود، بلكه همه از جهت علم يكسان بوده اند، ولي از جهت فضيلت تقوي به نص رسول الله صلي الله عليه و آله خمسه ي طيبه از ائمه ديگر افضليت داشتند و امام زمان مهدي و قائم آل محمد عليهم السلام در افضليت شريك است.

مؤيد اين منطق، اخباري است كه زراره، يونس و حسين بن روح نقل مي كنند كه فرمودند: با آن كه علم امام لاحق از امام سابق اقتباس مي شود در عين حال واجب نيست كه امام سابق از امام لاحق اعلم باشد، بلكه چون منبع علم همه ي آن ها از شخص رسول الله صلي الله عليه و آله است و آن حضرت هم از وحي گرفته بود متلقي يكي است و از نظر علم همه وحدت نوري دارند و علم هر يك به علم پيامبر صلي الله عليه و آله متصل مي گردد و انواريست كه از عمود نور الهي انشعاب مي يابد.

درست مانند چندين آينه است كه مقابل نور خورشيد بگذاريد پرتو درخشان خورشيد در همه يكسان مي تابد. ائمه معصومين عليهم السلام نيز اقمار تاباني هستند كه از خورشيد وجود رسول الله صلي الله عليه و آله سرچشمه مي گيرند.

و ناگفته نماند كه: اين علوم، اجتهادي، سمعي، بصري، حسي و كسبي نيست، بلكه يك كشف لدني است كه علي الدوام بدون قطع از منبع افاضات غيبي اشراق مي شود و نفوس اين خانواده را روشن مي سازد و واسطه ي خارجي مانند معلم و مدرسه ندارند، بلكه معلمين آن ها نيروي شديد القواي غير قابل اشاره حسيه است.



[ صفحه 231]



همان طور كه گفته شد ساختمان وجود آن ها چنين ساخته شده كه به محض وحي و الهام مانند وحي به مادر موسي اجرا مي كنند و در كار خود شك و ترديدي ندارند و براي منبع علوم آن ها همان جفر، جامعه، مصحف فاطمه عليهاالسلام و ودايع نبوت و ولايت و ساير خصوصيات گذشته مانند نقشه عالم وجود زير نظر آن ها گسترده شده كه با خط نور است و جز آن ها نمي توانند بخوانند و كشف كنند.

افزون به آن كه صبر و تحمل اين همه علم و دانش براي بشر مقدور نيست، ولي آن ها به اذن الله متحمل بار گران علوم گذشته و آينده تا روز قيامت مي باشند و جز مواردي كه مأذون هستند به كسي اظهار نمي كنند.

از اين رو رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمود:

أعطيت جوامع الكلم و أعطي علي جوامع العلم. [1] .

كه به پيامبر جوامع كلم وحي شد و به علي عليه السلام جوامع علم داده شد.

و لذا علي عليه السلام فرمود:

علمني رسول الله صلي الله عليه و آله ألف باب أفتح لي من كل باب ألف باب. [2] .

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله به من هزار باب علم آموخت كه از هر يك هزار باب علم گشوده شد. و اين منابع علم امامت است.