بنابر آنچه بيان شد، علم امام حضوري از روي محو و اثبات است و اين علم، در عين حال علم ارادي است كه هر وقت اراده كند براي او حاضر است، خواه اين علم اجمالي باشد مانند افاضه در شب قدر كه (من كل امر) [1] و خواه تفصيلي، چنانچه در مرور ايام متناوبا به ظهور مي رسد.

يا علم امام، علمي است كه از روي مصحف فاطمه زهرا عليهاالسلام به دست مي آورند، يا از روي جفر و جامعه حاصل مي شود، يا از تأييدات روح القدس است، يا به وسيله ي نور و انوار افاضه ي اشراقيه است كه به قلب امام مي تابد، يا از راه مراجعه به ودايع امامت است كه در علم امام اول نهفته و به وديعت به دست يكديگر مي رسد.

در هر حال، علم امام عليه السلام از مخزن علوم الهي است كه به وسايل مختلف افاضه مي شود، و هر وقت مصلحت ايجاب كند آن علم از لوح خاطر آن ها محو مي گردد.

چنانچه كشي در «رجال» خود نقل مي كند كه: عبدالله بن طاووس از امام رضا عليه السلام پرسيد: راست است كه يحيي بن خالد برمكي، پدرت موسي بن جعفر عليهماالسلام را مسموم نمود؟

فرمود:

نعم، سمه في ثلاثين رطبة.

قلت له: فما كان يعلم أنها مسمومة؟

قال عليه السلام: غاب عنه المحدث.

قلت: و من المحدث؟

قال: ملك أعظم من جبرئيل و ميكائيل، كان مع رسول الله صلي الله عليه و آله و هو مع الائمة و ليس كلما طلب وجد.



[ صفحه 182]



ثم قال عليه السلام: انك ستعمر، فعاش مائة سنة. [2] .

آري، يحيي بن خالد برمكي، پدرم را با سي عدد خرماي آلوده به سم مسموم نمود.

گفتم: آيا پدرت نمي دانست كه خرما مسموم است؟

فرمود: در آن موقع محدث از او غايب شده بود.

پرسيدم: محدث كيست؟

فرمود: محدث فرشته اي، بزرگتر از جبرئيل و ميكائيل است.

اين محدث و گفتگو كننده با رسول خدا صلي الله عليه و آله بود وبا ائمه ي معصومين عليهم السلام نيز همراه است، و آنگونه نيست كه هرگاه طلب شود يافت شود.

آنگاه حضرت به راوي خبر فرمود: تو عمر طولاني مي كني.

راوي نيز تا صد سال زندگي كرد.