پيشتر گفته شد كه عمر امام جواد عليه السلام مانند گل كوتاه، ولي رنگ و بويش براي هميشه باقي و مورد احترام و علاقه مسلمانان است.

از چهارده معصوم عليهم السلام بعد از حضرت زهرا عليهاالسلام امام جواد عليه السلام كوتاه ترين عمر را داشتند.



[ صفحه 428]



سنين دوران عمر آن حضرت از سال 195 تا 220 هجري قريب بيست و پنج سال بود كه هفده سال دوره ي امامتش مي شد كه از هشت سالگي تا بيست و پنج سالگي است و بنا به صحيح ترين نقل، تاريخ رحلت امام جواد عليه السلام روز آخر ماه ذي القعده سال 220 هجري مي باشد. [1] .

مسعودي در «اثبات الوصيه» شهادت آن حضرت را 6 ذي الحجه همان سال نوشته است. بنابراين، بيست و پنج سال و دو ماه و يازده روز سن امام نهم عليه السلام است.

هفده سال و نه ماه تصرف در امور داشت و مكرر خودش مي فرمود:

الفرج بعد المأمون بثلاثين شهرا كه خبر از مرگ خود مي داد.

و بنابر روايت مورخان معتصم عباسي آن حضرت را مسموم كرد كه:

و سم المعتصم علي بن محمد الجواد و دفن في مقابر قريش. [2] .

اين رحلت در سفر امام جواد عليه السلام از مدينه به بغداد - كه تنها مسافرت آن بزرگوار حساب مي شود - به وقوع پيوست كه معتصم از آن حضرت دعوت كرد و امام جواد عليه السلام در روز 28 محرم سال 220 هجري وارد بغداد شد و معتصم كه عموي ام فضل بود با جعفر پسر مأمون بر قتل آن حضرت همدست شدند. [3] .

در اجراي اين نيت شوم، با اين انديشه كه مبادا روزي خلافت از بني عباس به علويان منتقل شود شروع به تلقين ام فضل نموده و او را تحريك كردند كه تو دختر برادر خليفه هستي و احترامت از هر جهت لازم است و شوهر تو محمد بن علي الجواد مادر علي هادي فرزند خود را بر تو مزيت مي دهد.

آن ها چنان سعايت كردند تا بر حسب سيره زنان ام فضل از سعايت آن ها تهييج شد و در باطن از شوهرش منحرف گرديد. از طرفي جعفر، برادر ام فضل را



[ صفحه 429]



هم بدبين نمودند و بر مسموم كردن امام نهم عليه السلام راضي ساختند.

اين سه جاني، سمي را در انگور رازقي تزريق كرده و به خانه ي ام فضل فرستادند. او هم ظرف انگور را در برابر شوهر جوان خود گذاشت و از خوبي و حلاوت آن مانند پدرش - كه براي پدر شوهرش تعريف مي كرد - توصيف نمود و امام جواد عليه السلام را به تناول آن ترغيب و اصرار كرد.

وقتي امام جواد عليه السلام مقداري از انگور را تناول فرمود، آثار سم را در جگر، احشاء و امعاء خود احساس كرده و موجب تعب و رنج شديد شد. ام فضل با ديدن آن حال پشيمان و گريان شد، ولي به دست خود كاري كرده بود كه پشيماني سودي نداشت.

امام جواد عليه السلام فرمود: چرا گريه مي كني؟ اكنون كه مرا كشتي گريه ي تو سودي ندارد و بدان به جرم همين جنايتي كه كردي چنان به تنگ دستي و فقر مبتلا شوي كه هر چند براي فرار از آن كوشش كني به جايي نرسي و به دردي مبتلا شوي كه علاج نداشته باشد.

در «جلاءالعيون» مي نويسد:

معتصم به وسيله ي عبدالملك، امام جواد عليه السلام را با ام فضل دعوت كرد و با كمال تجليل و احترام از مدينه تا بغداد آمدند و در بغداد هم بسيار پذيرايي شاياني از آن حضرت كرد و هدايا و تحف فراواني براي او مي فرستاد و به مهماني هاي مجللي دعوت مي كرد. روزي شربت ترش و شيرين را كه پيشتر مسموم كرده بود با برف، خدمتش فرستاد و سر شيشه را مهر كرد به غلام خود داد و گفت: آن حضرت را به اين بهانه كه اگر ميل نكني برف آب مي شود و طعم آن زايل گردد، راضي كن.

غلام هم آمد و گفت: خليفه از شربتي كه براي او آوردند سهم شما را فرستاد و گفت: تا برف آن آب نشده، تناول كنيد.

امام جواد عليه السلام آن شربت را نوشيد و مسموم شد.



[ صفحه 430]



عياشي مي گويد: معتصم به يكي از منشيان خود گفت: تو امام را به منزل خودت دعوت كن و براي آن حضرت طعام مسموم فرستاد. امام جواد عليه السلام پس از صرف غذا برخاست تا از خانه بيرون برود. صاحب خانه اصرار به ماندن كرد.

حضرت فرمود: بهتر است كه من زودتر از خانه ي تو بيرون روم.

آن بزرگوار پس از فاصله كوتاهي رحلت كرد و ام فضل بنا بر دعاي آن حضرت به دردي مبتلا شد كه علاج نداشت كه در اندرون رحم او زخم سختي پديدار گرديد، او تمام هستي خود را صرف كرد و بهبودي نيافت و سرانجام با فقر و مسكنت - با آن كه برادر زاده ي خليفه بود - از دنيا رفت و برادرش، جعفر نيز شبي در حال مستي در كوچه اي به چاه افتاد و مرد.

برخي نوشته اند: ام فضل دستمال را به زهر آغشته كرد و در حين مباشرت استعمال كرد تا حضرتش مسموم و شهيد شد.

در هر حال، تاريخ جهان، آئينه از نيك و بد و عبرت آيندگان است.

همان گونه كه پيشتر بيان شد امام جواد عليه السلام در مدينه بود تا اين كه مأمون از جهان درگذشت و معتصم به تخت خلافت نشست و امام جواد عليه السلام را اول محرم سال 220 هجري به بغداد دعوت كرد و يازده ماه آن حضرت در بغداد بود تا اين كه مسموم شد.

ابن جوزي مي نويسد: امام جواد عليه السلام در پنجم ذي الحجه وفات يافت.

در ميان همه ي ائمه ي هدي سلام الله عليهم عمر امام جواد عليه السلام كوتاه ترين سنين ولايت بوده كه در سن بيست و پنج سالگي از اين جهان پر آشوب مسموما درگذشت.