در اين واقعه تاريخي دو موضوع مورد بحث و توجه است:

نخست آن كه، سلاطين و خلفا براي دختران خود دامادي انتخاب مي كنند كه برازنده ي وصلت با خاندان سلطنتي، و در خور آمد و رفت و معاشرت با درباريان و مقام عالي خلافت باشد.

ديگر آن كه، اكثر اين دامادها به صورت ظاهر مطيع، منقاد و فرمان بردار بوده اند، اگر چه در خارج عنوان دامادي شاه را دارند، ولي در حقيقت بنده، زيردست و زير فرمان مقام عالي هستند.

اين دو موضوع از جهت روان شناسي و علم الاجتماع با توجه به علت و معلوليت و اسباب و موجبات قابل توجه است و بايستي اين نكته ي اجتماعي تجزيه و تحليل شود، به خصوص درباره ي دامادي امام جواد عليه السلام به مأمون، كه بزرگترين خليفه عباسي بود.

نكته ي ديگر آن كه، چرا اكثر دختران مقامات عالي با شوهر خود بدرفتاري مي كنند و توقع دارند كه شوهرشان فرمان بردار و زيردست آن ها باشند و يا مرتكب



[ صفحه 398]



جنايت هايي مي گردند كه ديگران جرأت ارتكاب آن را ندارند.

اين هم موضوع روان شناسي قابل توجهي است كه در علم الاجتماع يك فصلي دارد و مطالعه ي آن براي زندگاني اجتماعي سرمشقي لازم الرعاية است.