پيرامون ازدواج ام الفضل ، دختر مأمون با ابن الرضا عليه السلام قبلا به طور خلاصه اشاراتي شد ؛ ولي همان طور كه در شرح زندگاني امام رضا عليه السلام بيان داشتيم ، مأمون چون در ميان يك سلسله تنگناها و شرايط دشوار سياسي قرار گرفته بود ، براي رهايي از اين تنگناها تصميم گرفت خود را به خاندان پيامبر نزديك سازد و بر همين اساس با تحميل ولايتعهدي به امام هشتم عليه السلام قصد داشت سياست چند بعدي خود را به اجرا بگذارد. از سوي ديگر ، عباسيان از اين روش مأمون كه احتمال مي رفت خلافت را از بني عباس به



[ صفحه 402]



علويان منتقل نمايد ، سخت ناراضي بودند و به همين جهت به مخالفت با او برخاستند و چون امام عليه السلام توسط مأمون مسموم و شهيد شد ، آرام گشته و خوشنود شدند و بار ديگر به مأمون روي آوردند.

مأمون ، امام رضا عليه السلام را بسيار سري و مخفيانه مسموم كرد و سعي داشت مردم از اين جنايت آگاه نشوند. از همين رو براي پوشاندن جنايت خود ، تظاهر به اندوه و عزاداري مي كرد ، اما با همه پرده پوشي ها و رياكاري ها سرانجام بر علويان آشكار گرديد كه قاتل امام رضا عليه السلام كسي جز مأمون نبوده است ؛ لذا سخت دل آزرده و خشمگين شدند . مأمون بار ديگر حكومت خويش را در معرض خطر ديد و براي پيشگيري از عواقب امر ، توطئه ي ديگري آغاز كرد و با تظاهر به مهرباني و دوستي نسبت به حضرت جواد عليه السلام و تزويج دخترش به وي ، تصميم داشت استفاده يي را كه از تحميل ولايتعهدي به امام رضا عليه السلام برده بود را به دست آورد.

بر اساس همين طرح بود كه امام جواد عليه السلام را در سال دويست و يازده هجري قمري به بغداد آورد و به دنبال مذاكراتي كه در جلسه ي مناظره ي امام عليه السلام با يحيي بن اكثم گذشت و قبلا آن را نقل كرديم ، دختر خود ام الفضل را به همسري ابن الرضا درآورد.