بازگشت

يازدهمين معصوم: محمد تقي


محمد بن علي بن موسي الرضا عليه السلام نهمين پيشواي شيعيان امامي مذهب و يازدهمين معصوم به شمار مي آيد.

نامش محمد و كنيه اش ابوجعفر و لقبش جواد و تقي مي باشد. پدر گرامي اش حضرت رضا عليه السلام و مادر ارجمندش بانو سبيكه [1] از خاندان ماريه ي قبطي ، همسر رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم محسوب مي گردد.

پيشواي نهم شيعه بدون ترديد در سال صد و نود و پنج هجري متولد گرديد. شيخ مفيد ، مرحوم كليني و شيخ طوسي رحمهم الله ، تولد آن حضرت را در ماه رمضان اين سال ذكر كرده اند. برخي از تاريخ نويسان تولد وي را در نوزدهم اين ماه و بعضي ديگر مانند شيخ مفيد رحمه الله روز پانزدهم رمضان دانسته اند و عده يي از مورخان تولد ايشان را در نيمه ي ماه رجب سال صد و نود و پنج در شهر مدينه ذكر نموده اند.

روزي كه حضرت رضا عليه السلام رحلت كرد ، حضرت جواد عليه السلام حدود هشت سال داشت. در سن بيست و پنج سالگي به شهادت رسيد و در گورستان قريش در بغداد و كنار جدش موسي بن جعفر عليه السلام به خاك سپرده شد. تاريخ شهادت وي ، آخر ذيقعده ي سال دويست و بيست هجري بوده است. مسعودي در مروج الذهب ، تاريخ شهادت ايشان را پنجم ذي حجه دانسته و در برخي منابع ششم ذيحجه ذكر كرده اند.

مشهورترين لقب وي جواد است و القاب ديگري همچون : زكي ، مرتضي ، رضي ، مختار ، متوكل و منتجب براي ايشان برشمرده اند. كنيه اش ابوجعفر است كه معمولا در روايات تاريخي ابوجعفر ثاني ذكر مي شود تا با ابوجعفر اول يعني حضرت باقر عليه السلام اشتباه نشود.

عمر آن بزرگوار بيست و پنج سال بود و پس از شهادت پدر بزرگوارش از سال



[ صفحه 393]



دويست و سه تا دويست و بيست امامت شيعه را بر عهده داشت. حضرت جواد عليه السلام ميان مردم به ابن الرضا عليه السلام معروف بود و اين عنوان آن قدر مشعشع و مشهور است و به همان ترتيب كه به فرزندان رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم يكي پس از ديگري يابن رسول الله خطاب مي كردند ، فرزندان حضرت رضا عليه السلام را هم ابن الرضا مي خواندند.

پيشواي نهم عليه السلام پنج ساله بود كه پدرش حضرت رضا عليه السلام از عربستان به ايران نزول اجلال فرمودند و به سال دويست و سه هجرت كه امام رضا عليه السلام در طوس به شهادت رسيد ، در سن هشت سالگي مقام امامت را عهده دار شدند.

شيعه ، عجيب و بعيد نمي داند كه پسري هفت يا هشت ساله به امامت برگزيده شود. چنان كه يحيي را در كودكي به نبوت برگزيدند. «و آتيناه الحكم صبيا» و به روايت قرآن كريم عيساي مسيح در آن لحظه يي كه از مادر به دنيا آمد ، در گهواره سخن گفت و از پيامبري خود خبر داد : «قال اني عبدالله آتاني الكتاب و جعلني نبيا». اين سخن عيسي بن مريم عليه السلام است ، در آنجا كه به جاي مادرش با بني اسرائيل حرف مي زند و از مقام مقدس مطهر مادرش مريم در برابر تهمت هاي مردم ، دفاع مي كند و خويشتن را نبي صاحب كتاب مي خواند. بر اين اساس ، طايفه ي اماميه با اطمينان كامل حضرت جواد عليه السلام را پيشواي نهم خويش مي خواند و تاريخ ولايت مطلقه ي او را از اول ماه ربيع الاول سال دويست و سه هجرت به حساب مي آورد [2] .


پاورقي

[1] سبيكه مصري ، از نوبه ي آفريقا به مدينه و به خاندان نبوت راه پيدا كرده بود. وي نخستين و آخرين فرزند امام رضا عليه السلام را به دنيا آورد و به خيزران و ريحانه هم ناميده شده است.

[2] حيات فكري و سياسي امامان شيعه ، معصوم يازدهم ، جواد فاضل.