آنچه در كتابها درباره زنهاي آن حضرت نوشته اند بدين قرار است:

1- ام الفضل دختر مأمون الرشيد نام ديگر او ام عيسي مي باشد چنانكه



[ صفحه 76]



محدث قمي در منتهي الامال مي نويسد:

2- دختري از اعقاب جناب عمار ياسر.

3- ام ولدي به نام سمانه مغربيه مشهور به سيده مادر حضرت امام علي النقي (ع)

4- ام ولدي كه مادر جناب «موسي المبرقع» بوده و در قم وفات يافته و هم در آن شهر به خاك رفته است.

شيخ مفيد عليه الرحمه در ارشاد و ديگر مورخين و محدثين در كتابهاي خود مي نويسند كه:

ام الفضل از مدينه به پدرش به بغداد نامه اي نوشت و در آن نامه شكايت كرد كه:

حضرت امام محمدتقي (ع) كنيزكان اختيار كرده است. مأمون در جواب نامه او نوشت:

اي دخترك من: ما تو را به حضرت جواد نداديم كه حلالي را بر او حرام كنيم. ديگر از اينگونه مطالب در نامه هايت چيزي ننويس. مناقب (ص 382 چهارم) اين داستان را از قول مردم نقل مي كند.

برخي از مورخين نام مادر حضرت امام ابوالحسن علي النقي الهادي (ع) را: دره، سوسن، شقراء، عاتكه، منقوشه و مكناة به ام الفضل نوشته اند.

همچنين مي نويسند كه سمانه مغربيه مادر ام كلثوم و حكيمه خاتون از دختران آن حضرت بوده است.

تذكر و تنبيه: در كشف الغمه (ص 219 سوم) پس از ذكر داستان دختري از اعقاب جناب عمار ياسر كه قبلا ذكر شد مي نويسد:

به نظر من اين داستان حقيقت ندارد زيرا كه:



[ صفحه 77]



اگر حضرت جواد (ع) زن گرفته باشد و يا كنيز اختيار فرموده باشد اين كارها در مدينه انجام يافته و مأمون در مدينه نبود كه ام الفضل به او شكايت از حضرت بنمايد.

و اگر گفته شود كه مأمون به قصد حج وارد مدينه شد و دختر به پدر شكايت از شوهر نمود آن نيز به جهاتي مردود و غيرقابل قبول است (به كشف الغمه و ديگر كتب مراجعه شود).