به طوري كه محدثين بزرگوار و مورخين مي نويسند حضرت امام محمدتقي (ع) در طول مدت عمر كوتاه خود چندين سفر به شهرهاي مختلف فرموده كه هر يك از آنها از نظر آثار مترتبه به آن قابل توجه و تذكر و دقت



[ صفحه 61]



مي باشد. ذيلا اين سفرها را با ذكر سال تقريبي يا تحقيقي آن به ترتيب سنوات ذكر مي كنيم.

1- سفر به مكه معظمه در خدمت پدر بزرگوار در سال 198 در سن 25 ماهگي حضرت جواد (ع) در اين سفر خطبه اي خواند كه بعدا به آن اشاره مي كنيم.

2- سفر به مكه معظمه در خدمت حضرت رضا (ع) در سال 200 به سن تقريبا 5 سالگي در سالي كه حضرت رضا (ع) عازم مسافرت به خراسان بودند. در اين سفر موفق خادم، آن حضرت را بر گردن خود سوار كرده و طواف مي داد.

3- سفر خراسان در سال 202 يا 203 مطابق آنچه از تاريخ بيهق نقل شده است.

4- سفر خراسان پس از شهادت پدر بزرگوارش جهت زيارت قبر مطهر آن حضرت.

مشهور آن است كه: اول كسي كه قبر مطهر حضرت ثامن الحجج را زيارت نمود فرزند عزيز و گراميش امام جواد (ع) بود و اين همان سفري است كه حضرت جهت تغسيل و تكفين و تدفين پدر به خراسان تشريف فرما شد.

5- سفر اول بغداد در سال 205 در اين سفر حضرت 9 و يا 10 سال از سن مباركش مي گذشت و داستان ملاقات مأمون را با آن حضرت قبلا نقل كرديم.

6- سفر دوم بغداد در حدود سال 211 سن مبارك حضرت در اين موقع قريب به شانزده سال بود و در همين سفر است كه مأمون دختر خود ام الفضل را به عقد ازدواج آن حضرت در آورد.



[ صفحه 62]



7- سفر مكه معظمه جهت اداء فريضه حجة الاسلام ظاهرا در سال 212 يا 213 در اين سفر ام الفضل زوجه آن حضرت نيز همراه آن بزرگوار بوده است و ظاهرا در مراجعت به بغداد نيز تشريف برده اند.

8- سفر به مكه در سال 218 (سال اول خلافت معتصم) چنانكه علامه مجلسي مي نويسد:

در اين سفر حضرت جواد (ع) نامه اي بوالي سيستان مرقوم مي فرمايد.

9- سفر به مكه در سال 219 قبل از حركت به بغداد، در اين سفر ام الفضل زوجه آن حضرت نيز همراه آن بزرگوار بوده است چنانچه علامه مجلسي و ديگران نوشته اند. همچنين حضرت هادي (ع) نيز همراه بود.

10- سفر سوم به بغداد پس از مراسم حج در محرم 220 ه. ق.

ورود آن حضرت به شهر بغداد در روز 28 محرم سال 220 بوده است. (روز دوشنبه) و در همين سال حضرت مسموما وفات يافت. اين سفر به دستور معتصم انجام گرديد.

مدت اين سفرها و عده همراهان و اسامي آنان عموما غير معين است.

از اين مسافرتها سفر چهارم يعني سفري كه جهت تجهيز پدر بزرگوار به خراسان تشريف فرما گرديد به طي الارض بوده است.



[ صفحه 63]