شيخ بهائي رحمه الله در كتاب اربعين خود از حضرت موسي بن جعفر از حضرت علي بن ابيطالب عليهم السلام روايت مي كند كه فرمود: پيامبر عظيم الشأن اسلام سريه اي را به جنگ فرستاد موقعي كه آن سريه از جنگ مراجعت نمودند آنحضرت به آنان فرمود: مرحبا به گروهي كه جهاد اصغر را عملي كردند و جهاد اكبر به عهده ي ايشان باقي مانده [1] .

گفته شد: يا رسول الله! جهاد اكبر كدام است؟!

فرمود: جهاد با نفس. آنگاه فرمود: بهترين جهاد آن است كه انسان با اين نفسي كه در ميان دو پهلو دارد جهاد نمايد.



[ صفحه 180]



نگارنده گويد: طريحي در كتاب مجمع البحرين در لغت: نفس مي نگارد: نفس انسان به اعتبار صفاتي كه از آن در قرآن مجيد ذكر شده به پنج قسم تقسيم مي شود:

اول: نفس اماره ي بالسوء، نفس اماره آن است كه همه وقت تابع هوا و هوس خود باشد. نگارنده گويد: قرآن كريم در سوره ي يوسف، آيه ي (73) راجع به نفس اماره مي فرمايد:

ان النفس لامارة بالسوء

دوم: نفس لوامه. نفس لوامه آن است كه همه وقت خود را ملامت مي كند ولو اينكه در نيكوكاري جد و جهد نمايد و در دنيا و آخرت براي تقصير و تعدي خود خويشتن را ملامت مي نمايد. اين همان نفسي است كه خداي عليم در قرآن كريم، سوره ي قيامت، آيه ي (2) درباره ي آن مي فرمايد:

و لا اقسم بالنفس اللوامه

سوم: نفس مطمئنه. نفس مطمئنه آن است كه داراي ايمان است و خوفي و حزني آن را خائف و ترسان نمي كند و... نگارنده گويد: قرآن عظيم در سوره ي فجر، آيه ي (28) راجع به نفس مطمئنه مي فرمايد:

يا ايتها النفس المطمئنة

چهارم: نفس راضيه.نفس راضيه آن است كه هر چه (از طرف خدا به وي) عطا شود راضي است (و گله ندارد)

پنجم:نفس مرضيه. نفس مرضيه آن است كه (نزد خدا) مرضي و پسنديده باشد، نگارنده گويد: قرآن مجيد درباره ي نفس راضيه و مرضيه در سوره ي فجر آيه ي 29 مي فرمايد:

ارجعي الي ربك راضية مرضية



[ صفحه 181]