بازگشت

گنبد و بارگاه حضرت جواد


شيخ جمال الدين عاملي كه شاگرد محقق حلي باشد مي نويسد:حضرت موسي بن جعفر عليه السلام قبل از اينكه شهيد شود همين مكاني را كه فعلا گنبد و بارگاه آن حضرت در آن قرار دارد از براي خود خريداري كرد.

خطيب بغدادي هم در تاريخ خود اين موضوع را تأييد مي كند و مي نويسد: حضرت موسي بن جعفر عليه السلام در زندان از دنيا رفت و در قبرستان شونيز كه خارج از آن بقعه بوده دفن شد. زيرا همين كه محل دفن آن حضرت خارج از آن بقعه بوده دليل بر اين است كه آن بزرگوار اين محل را براي خود خريداري كرده.

موقعي كه حضرت امام محمد تقي عليه السلام شهيد شد آن بزرگوار را هم پشت مقبره حضرت موسي بن جعفر در يك مقبره جداگانه دفن كردند. اين دو مقبره و دو بارگاه از يكديگر جدا بودند و شيعيان براي زيارت اين دو بزرگوار مي آمدند.

اول كسي كه بناي اين گنبد و بارگاه را توسعه داد معز الدوله ي ديلمي بود. معز الدوله در سنه ي (366) به جهت ازدحام شيعه براي زيارت حضرت موسي بن جعفر عليه السلام دستور داد تا بناي قبرها و اطراف آنها را خراب كردند.

دو ضريح حضرت موسي بن جعفر و امام جواد عليهما السلام را مرتفع و تجديد نمود و بناي عالي براي هر يك نهاد، ضريح را از چوب ساج قيمتي ساختند كه بسيار از جهت فن منبت كاري و خاتم سازي ارزنده و بديع و جالب بوده.

تا آن موقعي كه هلاكوخان به بغداد دست يافت گنبد و بارگاه و صحن و سراي كاظمين عليهما السلام چندين مرتبه به وسيله ي افراد برجسته اي تعمير و ترميم شد.



[ صفحه 124]



همين كه هلاكو عراق را فتح كرد بازار و محلات شهر بغداد دچار حريقي شد. هلاكو خان به اشاره خواجه ي نصير طوسي عطاء الملك جويني را در سال (657) هجري مأمور ترميم و تعمير مشهد كاظمين عليهما السلام كرد، عطاء الملك خارج روضه ي منوره، رواق، صحن، قبه و بارگاه، مساجد و حجرات را تعمير و تزيين كرد و خدمات شايسته اي انجام داد.

در سنه ي (769) هجري بود كه سلطان اويس بن حسن جلايري براي تعمير و تزيين اين قبه و بارگاه قد علم كرد. رواق و صحن را با بنيان جديدي تعمير و تزيين و نقاشي و كتيبه بندي مجللي نمود. روضه منوره را با كاشي معرق تزيين كرد، براي خدام آستانه محلي اختصاص داد، براي معيشت آنان موقوفات و صدقاتي قرار داد و...

در سنه ي (966) هجري بود كه شاه اسماعيل صفوي براي تعمير و تزيين مشهد كاظمين عليهما السلام قيام كرد، بناي جديدي نهاد، روضه و رواق و صحن را بر اساس محكمي استوار نمود دو قبه ي بزرگ بر دو روضه ي منوره بناء نهاد، كاشي كاري رواقها و صحن و ايوان ها و تزيينات كليه ي آن بناهاي مقدسه را بنام: جامع صفوي ناميدند، حجرات را تعمير كرد و فرشهاي عالي در رواقها گسترد.

پادشاهان صفويه - پس از خدمات محمد خدا بنده كه در در سنه ي (935) هجري انجام داد - خدمت هاي برجسته اي كردند.

در سنه ي (1211) محمد شاه قاجار دستور داد تا قبه



[ صفحه 125]



و بارگاه كاظمين عليهما السلام را طلا گرفتند، سرهاي مناره ها را نيز طلا گرفتند، سه مناره ي ديگر به شكل مناره هائي كه سلطان سليم عثماني ساخته بود ساختند. دستور داد تا ايوان كوچك را طلا نمودند، رواق را با سنگ مرر سفيد فرش كردند، خرابي هاي صحن را ترميم نمودند.

در سنه ي (1231) هجري بود كه فتحعلي شاه قاجار قسمتي از اين بارگاه را تعمير كرد، آينه هاي بزرگي تقديم نمود ميرزا شفيع كه وزير فتحعلي شاه بود در اين خدمات سهيم و شريك بود.

در سنه ي (1255) هجري بود كه معتمدالدوله منوچهر خان قاجار كه ازفضلاء و دانشمندان بود ايوان ها را ساخت و ايوان جنوبي را طلا گرفت. نام امام هاي دوازده گانه را با خط زيباي مبنائي و طلا كاري نگاشت و خدمات شايان توجهي كه تاكنون آن آثار مشاهده مي شود انجام داد.

در سنه ي (1282) هجري بود كه ناصر الدين شاه قاجار به زيارت عتبات عاليات رفت و سقف روضه، آينه كاري، نقوش داخل روضه، زينت اطراف صحن و رواق خارج را با كاشي هاي زيبا تزيين نمود.

در سنه ي (1293) هجري بود كه اعتماد الدوله كه حاج فرهاد ميرزا فرزند عباس ميرزاي قاجار باشد گنبد و بارگاه كاظمين عليهما السلام را به يك صورت دل پذيري تزيين و نقاشي نمود كه تاكنون باقي و جذاب است و از نظر فن نقاشي و هنر و صنعت قابل توجه هنرمندان است. خدمات حاج فرهاد ميرزا همچنان تا سنه ي (1301) هجري ادامه داشت.



[ صفحه 126]



در سال (1045) هجري بود كه شاه صفي به دنباله ي خدمات خانوادگي خود نسبت به اجدادش قيام كرد و چهار مناره ي كوچك را كه فعلا موجودند در چهار طرف گنبد مقدس نصب كرد.