در پانزدهم يا نوزدهم شهر رمضان المبارك سال يك صد و نود و پنج هجري در مدينه طيبه متولد شد، مادر آن حضرت به روايت شيخ مفيد از اهل نوبه بوده و سبيكه نام داشت و بعضي او را سكينه مريسيه ضبط كرده اند بالجمله آن حضرت در عهد معتصم عباسي در بيست و هشتم محرم دويست و بيست هجري وارد بغداد شدند و در شهر ذي القعده ششم يا سلخ آن در همان سال دنياي فاني را وداع نمودند، بعضي گويند كه آن حضرت به وسيله زهر به درجه شهادت رسيدند.

شيخ مفيد انكار اين معني نموده گويد:

و لم يثبت بذلك خبر فاشهد به بالجمله. جسد اطهر آن حضرت را در مقابر قريش، در جوار حضرت ابي الحسين موسي بن جعفر دفن نمودند و از عمر شريف آن بزرگوار بيست و پنج سال بيشتر نگذشته بود.

قال الشيخ محي الدين و علي باب الله المفتوح و كتاب المشروح ماهية الماهيات مطلق المقيدات. سرالسريات الموجود و ظل الله الممدود المنطبع في برات العرفان المنقطع من نيله حبل الوجدان غواص بحر القدم مهبط الفضل و الكرام حامل سرالرسول مهندس الارواح و العقول اديب معلمة الاسماء و الشئون قهرمان الكاف و النون غاية الظهور و الايجاد



[ صفحه 75]



محمد بن علي الجواد عليه الصلاة والسلام.

حاصل ترجمه: تحيات زاكيات و صلوات متواليات بر باب فيوضات الهي و دفتر علوم نامتناهي ماهية ماهيات و اصل اصول حقيقت مطلقه مقيدات به قيود ابواب و فصول سر نخفيات موجود و ظل الهي ممدود متجلي در مزاياي عرفان كه منقطع است از ادراك حقيقتش وسائل عقل و وجدان غواص درياي قدم مهبط فضل و كرم حامل اسرار حضرت رسول مهندس عوالم ارواح و عقول اديب كامل مكتب اسماء الهي و اوصاف شئون حكمران فرمان ايجاد به لفظ كاف و نون غايته ظهور وجود و علت غائيه از ايجاد موجود محمد بن علي الجواد عليه الصلوة والسلام - الشرح مهية المهيات هر امر متعلقي را از آن جهت كه در جواب ماهو گفته شود هيئت گويند و آن امر متعلق را به واسطه ي ثبوت در خارج حقيقت نامند و به جهت تشخيص و امتيازي كه براي آن حاصل شود هوية گويند و به ملاحظه ي حمل لوازم بر آن امر ذات گويند و از جهت اينكه آن امر از لفظي استنباط شود مدلول نامند و به ملاحظه اينكه آن امر محل حوادث است لفظ جوهر بر آن اطلاق نمايند بالجمله تمامي اين الفاظ مانند مهية المهيات و مطلق المقيد است و سر السريات و نظائر آن آثارند بر اينكه حقيقت ولايت كه عبارت از ظل ممدود و فيض مقدسي است ساري است در تمامي موجودات كه اصل تمامي ماهيات و مطلق جميع مقيدات آن وجود منبسط است كه در هر فردي از افراد موجود است به تعين مخصوصي متعين گشته اديب معلمة الاسماء و الشئون مسئله به معني مدرس و مكتب است [1] .



[ صفحه 76]