يعني جز تو را عبادت نمي كنم و از غير تو پوزش نمي نمائيم يا اينكه از عبادتمان غير تو مطلوبي اراده نمي كنيم همچنان كه در اخبار وارد شده است و حصر از مقدم بودن (اياك) معلوم مي شود، بخصوص، به ملاحظه انفصال ضمير با امكان اتصالش و اين در معني اول است و در معني دوم نزديك به اين كه تشريك در مطلوبيت و خير از او منافات با توحيد دارد. اين كه كمال و جمال او راست و وجود حقيقي وي را سزاست پس حق بندگي كردن در همه احوال اين است كه شريك براي او نبيند، مطلوب هم منحصر به او باشد.

هر كس هر جور بندگي را براي او شايسته داند و عبادت منحصرا



[ صفحه 176]



براي اوست.

همچنين سزاوار انحصار تمام جهت ها را هم خواهد داشت. بعضي از محققان گويند ممكن است كه در تقديم ضمير به فعل هم اشاره لطيفه اي به اين مطلب باشد كه گويا به تقدم داشتن ضمير اشاره مي كند بر اين كه پروردگار شايسته به تقدم از همه جهت باشند، پس واجب است كه نظر بندگان در همه حالات نخست با او باشد