آنچه به قلب يكي از بزرگان روحاني در پاسخ اين ايراد رسيد



[ صفحه 163]



اين است كه:

چنانكه فيض الهي از آيه شريفه: و ما تنزله الا بقدر معلوم مفهوم مي شود قضيه اي است كه مقتضيات ساير صفات را به صفت حكمت مقيد مي سازد.

زيرا خداوند حكيم چيزي را كه منافات با حكمت باشد نه خلق مي كند نه كار دارد و نه بخشش مي نمايد و نه رحم مي كند ديگر اينكه حظ و بهره بندگان خدا از صفت رحمن اين است كه براي هيچ بي چيزي درمانده اش نخواهد گذاشت تا در گشايش گذران خود به اندازه توانائي خود كوشا شود و هر بينوائي را كه در همسايه يا در شهر خود بيند گرفتاري اش را از بين ببرد با مال يا مقام خود درباره او كوشش كند پيش از آنكه ديگران آرامش خيال او را فراهم كنند او بكوشد تا وي را آسوده خاطر سازد هرگاه نتواند با دعا و راز و نياز به درگاه پروردگار و مهرباني و دل جوئي با وي شريك اندوه و غم او شود تا فرج برسد.

حظ و بهره آدمي از رحمت رحيم اين است كه بندگان غافل ترحم نمايد و آنان را از غفلت برگرداند و به سوي رحمت الهي با پند و اندرز مهرباني ارشاد كند نه با زور و فشار! به گنه كاران با ديده رحمت نگاه كند نه با توبيخ و ملالت و هر بدي كه از هر گنه كاري بيند آن را از خود پندارد و كوشش نمايد كه آن بدي را از ميان بردارد و به اندازه توانائي خود، تبه كاران را از خشم الهي دور سازد و به رحمت الهي اميدوار نمايد.