نتيجه و پيآمد قطعي، اين بود كه شيعه و تشيع از اين گرداب بسيار سخت، با جلوه اي بيشتر و درخششي خيره كننده تر و استواري و ثبات سخت تر، به درآمد و تمامي تهديدها و سركشي ها را پشت سر گذاشت.



[ صفحه 49]



ولي چيزي كه در اينجا شايان توجه است اين است كه هر چند در زمينه ي فكري نتيجه اين بود، ولي اين نتيجه آنچنان قاطع و تمام كننده نبود كه به تصفيه ي همه جانبه و كامل عقائد و افكار مخالف بيانجامد. زيرا - چنانچه پيشتر اشارت رفت - آن افكار و عقائد، ساخته و پرداخته ي حكومت بود و مورد حمايت حكام.

اما جاي ترديد نيست كه اين پيروزي در زمينه عقيدتي و فكري، توانست در برابر شايستگي و توان خطوط گوناگون ديگر، در ارائه ي راه حل هاي ريشه اي و اساسي براي مشكلات عمومي، علامت سؤال بزرگي بگذارد. هر چند پيروان آن خطوط، براي كتمان حقائق، قادر بودند هوچي گري كنند و هياهو راه بياندازند و طبل و شيپور به صدا درآورند و آنگاه با تحقير و تزوير و بدنام كردن اين و آن، حقيقت را بپوشانند.



[ صفحه 52]